Мекендин асыл инсаны. Залкардын жылдыздуу элеси

Убайын, урматын к?р?п, бейпил к?нд?рд? бейарман ?м?р с?рс?м деген Г?лкан апа ?ч уулун те? кандуу казатка аттантып, ка?ырыгы т?т?п калса да к?н тыным, т?н уйку билбей колхоздун кара жумушунда. Ал ?з?н?н жан ?р?п кылган ак иши менен биздин же?ишке ?з ?л?ш?мд? кошсом деген аруу максатта болгон. ?з? ?п-чап жашап жаткан жалгыз бой аял керели-кечке кетмен чаап, же орок чалсада т?нк?с?н фронт ?ч?н бирдеме даярдачу. Анан да ошол ?рт-жалын кечип ж?рг?н кулундарына Куршабдын ырыскысы кубат берсин дегендей курут, жа?гак, ?р?г?н?н т?й?нч?кт?рд? ж?н?тч?.

Биздин аялдар! Алар жашоо-тиричилик биротоло б?тк?нс?п ?рт чалып жаткан жерде да байсал жаратып, ?м?тт?н отун тутантышкан. Алар фронтто да, медсанбатта да, алды?кы чекте да катарда болушкан. ?м?тт?р?н ?зб?й алыскы тылда жакындарын арзып к?т?шк?н. Жоокер ?з ?й? ж?н?нд?г? изги ою менен жашаган. С?й??, ишенич жана ?м?т аны шыктандырып, же?ишке жеткирген. Арийне, мунун баарынын астарында эненин ак с?т?н актасам, анын алдында ж?з?м жарык болсо деген улуу сезим жаткан. Ушундай улам ?з учурунун да?ктуу жазуучу М. Горький: “ Д?йн?д?г? сыймыктын баары энелерден. Куяшсыз г?лд?р ачылбайт. Махабатсыз бакыт жок, аялзатсыз с?й?? жок. Энесиз акын да жок, баатыр да жок!» деп бекеринен айтпаса керек. Айтор, сагыныч саргартып, кусалык курутса да кайрат-деминен жазбай, жакшылыктан ?м?т ?зб?й жашаган Г?лкан эненин образы Толгонайдыкы менен бирдей эле жана ?з?нч? эле бир дастан жазууга татыктуу экендигине к?м?н саноого болбойт./Ал кишинин ажайып бейнесинен с?рт?мд?р а?гемебиздин айрым жерлеринде чагыларын айта кетели/.

Маматалы кайрадан катарына кошулган аскердик б?л?к айыгышкан салгылаштар менен улам алдыга илгерилеп жаткан. Т?т?нд?н туманданып, к?й?к жыттанган к?зг? талаа. Ок-снаряд тийип о?урайбаган жер жок. Бомба т?шк?н жерлер ?з?нч? эле орго айлангандай. Мында коргонуп жаткан канча жалоондой жарандын бедени барчаланып, с??г? с?п?т болбоду. Анткени бирде биздикилер чабуулга ?т?п, бирде душман жанталаша жапырап кирип, жер астын-?ст?н т?ш?п жатканда канча азамат топурак менен жуурулушуп, заматта к?мжам болуп кетишпеди. Аларды дарексиз жоголгон деп эсептешип, кара кагаз деген калабалуу кабарды да жиберишкен. Мындай к?д?к к?п?рд?н со? ?л?к-тириги белгисиз жоокердин душман колдуу болдубу деген шек-шыбаа да туулбай койбогон. Андан к?р? эки аяк, эки колдон, же эки к?зд?н ажырап келген артыгыраак к?р?нг?н. Атаганат, Ата менен ?ч?н кан-жанды арноо дегендин чен-?лч?м? ушундай болгон турбайбы. Биздин же?илбегендигибизди бир себеби да ушунда жаткансыйт…

Биздин тарап душман ээлеп жаткан пунктту бошотуш ?ч?н чабуулга ?тк?н? артилериялык даярдыкты баштаган эле. Дал ушуну эле к?т?п тургандай фашисттер да ар кыл куралдардан к?п?лд?т? ок жаадырып, бомба ж?кт?лг?н учактарын шукшурултат. Жарылуулардан абада алай-д?л?й ж?р?п, к?к т?т?н менен тозо?дон к?нд?н бети к?р?нб?й калат. Согуштук техника жагынан колдоо алган биздин б?л?кт?г?л?р: «Родина ?ч?н! Сталин ?ч?н!» деген ураан менен жапырт чабуулга кирет. Адаттагыдай эле жоокерлердин алды?кы сабында бараткан Маматалы к?кт? карай бир серпилгенин билет…

Ал к?з?н ачканда талаа госпиталында жаткан эле. Буттары мултуйта та?ылып, ага дененин жарымы жоктой сезилет. К?рс?, чуркап баратканда душман жашырган мина жарылып, эки бутту кыйып кеткен экен. Бул кордукка кантип чыдаарын билбей ал ?кс?п ыйлагысы келди «эми адам катарынан чыккандыгым ушул» деди. Бул абалында ал ?м?р?н?н да кеч??г? кайыл эле. Анын ызага батканын туюп турган ак чач врач, акырын ма?дайын сылап:-Эй тоо барчыны, багы? бар экен, дагы аман калып олтурбайсы?бы! Сенин катары?дагылардын канчасы жайрап, асыл ?м?р?н?н айрылды. Кудайды алка, к?р?р к?н??, ичер суу? бар экен. Буюрса буту?а туруп, эли-журту?ду к?р?с??, – деп жооткотот. Бирок, м?р? т?шк?н кыраандай козголор алы жок жигит тагдырдын бул ?к?м? менен келишкиси келбейт, ?з ичинен «элден кем саналып, к?рг?н к?н?н да курусун» дейт. Мындай беймаза ойлор мыжыгып, ал Чыгыш фронтундагы иниси Кулназарга б?т арман-азиретин ортого салган жана ж?р?к каны, к?з жашынан чыланып жазылган катын ж?н?т?т. Анда ал ымандай сырын ортого салып, ушу к?йд? туулган жерге барганымча дарек-дайнымды билгизбей четте эле калганым артык деп чечкендигин билдирет. Албетте, бул жигиттик ар-намыстан улам жаралган ачуу ча?ырык болгон…

Турмушта азырга чейин сырларын ачууга илимдин да к?ч? жетпеген та? каларлык табышмактуу окуялар к?п. Айрыкча бул ар кандай окуядан аян берген т?шк? байланыштуу. Агасы айыгышкан салгылашта кош бутунан ажыраган к?н? Кулназар да жоболондуу бир т?ш к?р?т. Анда Маматалы алдындагы ак аргымагын алкынта чаап баратып, боз ча?гыл туманга кире бергенде ат м?д?р?л?п барып жыгылат да чабендеси о?ко-чо?косунан барып т?ш?т. Бул эмне болучу деп ?з?нч? т?п?й?л болуп, Кулназар т?н? менен т?йш?к тартат. Анан бир нече к?нд?н кийин агасынын жанагы катын алат.

Албетте, мындайда карып адамда кайрат-дем жараткан, ?м?тт?н отун жандырган жана эрте?кисине ишенимд?? караткан сыйкырга тете жоопту жазыш керек эле. Саясий жетекчи катары ал жоокерлерде оптимисттик маанай жараткан жалындуу с?зд?рд? с?йл?п, такшалып калган эле да. Ал:-советтик адам катаал сыноолордо калтаарыбайт. Анын Родинасынын тарыхы ал сыймыктанар сансыз эрдиктерди эсине тутат. Анткени, биздин ата-бабалар эч качан ?з эрки менен башын да, ?й-б?л?с?н да, жерин да чет элдик баскынчылардын эз??с?н? бербеген жана буга макул болбогон. Ал Чыгыш ?к?мдарлары Чынгыз, Батый жана Мамайга каршы к?р?ш?н тынымсыз ж?рг?зг?н. Акыры Алтын Ордонун кыйрашына жетишкен. Чуд к?л?нд? немецтик рычарь-желдеттердин ойронун чыгарган. Биздин ыйык жерге к?з артып келген каракчылардын кандайы болбосун катыгын жеп, талпагы ташка жайылган. Полтава алдында Карлдын шведдик «же?илбес» полктору кыйратылган. Москвага чейин жутунуп келген Наполеондун к?ркоо колу да акыры сайда саны калып, кыйратылган.

Биз эске т?ш?рч? жана сыймыктанчу тарыхий окуяларыбыз арбын! Биз элибиздин ?ч?кк?н пирсиздери-сатылган жана калпычы жалдап жазмакерлери акылман, кайратман жана эркин элибиз ж?н?нд? не деген ушак-айы?дарды чубашпайт. Гитлерчилер жалаачыл, карасанатай апсаналарды к?б?рт?п-жабыртуу менен ?з желдеттерин бизге тукуруп, элибизге б?л?к салып кирди. Фашисттик жалаалардан биздин кылыбыз кыйшайган жок, андан биз коркпойбуз!

Биз согуштук катаал сыноолордон калтаарыбайбыз, ?з мезгилинде алардын далайын баштан кечирген да?ктуу элибизди майыштырууга болбойт. Буга Петрдун, Суворовдун, Кутузовдун д?йн?н? д??г?р?тк?н эрдиктери к?б?. Муну б?г?н биз к?р?п жаткан же?иштерибиз айгинелеп жаткан жокпу? Биз ?з мекендештерибиздин тарыхты та? калтырган эрдиктери менен ?з Ата мекенин жексур душмандан бошотуп, андан ары Европанын элдерин да азаттыка чыгаруу миссияны аткарууга бекем ишеничте экендигин к?р?п жатпайбызбы. Арийне, бул ?ч?н дагы канча катаал кармаштарга т?ш?п, канча асыл адамдарыбыздан айрылууга туура келет. Бирок, биздин ишибиз адилет. Же?иш биздики болот! Же?иш ?ч?н эбегейсиз эрдиктерди к?рс?тк?нд?р да, Ата мекен алдында антын ?т?п, кан-жанын бергендер жана курман болгондор да да?кка б?л?н?п, элибиздин урмат-сыйына татыйт! -деп айтчу.

Дал ушул идеялар астарында жаткан ?з катын агасынын же?ил ойго жетеленип, калпыс кадамдарды жасабоосун ?т?нг?н саптар менен аяктаган. Ал сенин алтын башы?дан аман калгандыгы баарынан артык, ал эми согуш майыптарына карата аздек мамиле, камкордук дайыма ?км?т менен партиянын к???л?н?н борборунда болот деп ишендирген. Арийне, мындай моралдык колдоо, болгондо да ?з? фронтто ж?рг?н э? жакын адамы?дан болсо, эркти чы?ап, жаман ойлордон арылтары бышык эле. Ошол эле мезгилде Кулназар майыптын бир тууганы, аскердик саясий жетекчи катары Маматалы кызмат ?тк?н б?л?кт?н командирине аны эптеп туулган жерине жеткир??г? к?м?кт?ш??с?н, кароосуз калтырбоосун ?т?нг?н атайын кат менен да кайрылган. Бул дагы ?з таасирин тийгизбей койбогон чыгар-буттун башындагы жараттар б?т?п калганда Маматалыны атайын бир медсестра коштоп, ?лк?н?н экинчи четинен атайын айылына алып кетет. Мына ошол жароокер шыпагер бийкеч тапшырылган адамы аягына туруп, саптама буттары менен басканга чейин таштап кеткен эмес. Албетте, «жа?ы буттар» менен басууга машыгуу, к?н?г?? о?ойго турбагандыгын саймедир?? кажетсиз. Бирок, ушундай эле Маматалыда баягы Кулназардын катындагы «?лк? ?з каармандарын кароосуз калтырбайт жана камкордукка алат» дегенинде эч калет жоктугуна дагы бир жолу к?з? жетет…